Wat doet oorlog met mensen? Deze vraag is met twee woorden te beantwoorden: slachtoffers maken. Bepaald niet alleen soldaten die elkaar in een ouderwetse veldslag te lijf gaan. In toenemende mate zijn hele bevolkingen, specifieke bevolkingsgroepen, vrouwen en kinderen het slachtoffer. Niet alleen dodelijke slachtoffers, ook gewonden (zowel fysiek als geestelijk), vluchtelingen, onderduikers, verzetsstrijders en door ontwikkeld wapentuig daarnaast vaak volstrekt willekeurige mensen. Kortom, oorlog kent alleen maar verliezers. In april 2023 is het 78 jaar geleden dat Dalfsen en omgeving bevrijd werd en daarom staat Rondom Dalfsen weer stil bij hetgeen tussen 1940 en 1945 is gebeurd met mensen. In het bijzonder met vijf mensen. Om te beginnen wordt het leven van verzetsman Gé Jansen (van Doktersbrug) uit Lemelerveld belicht. In alle opzichten een groot man: moed, karakter, ondernemingslust en lengte. Aangehouden tijdens het uitvoeren van heel gevaarlijk verzetswerk, van concentratiekamp naar concentratiekamp gesleept en uiteindelijk gestorven, vermoord dus, in Oost Europa. Zijn stoffelijk overschot is nooit gevonden. In Dalfsen zijn terecht straten vernoemd naar Sipke Baarsma en Marius van de Veen. Het wordt dus hoog tijd dat in Lemelerveld een straat naar Gé Jansen wordt vernoemd!
Extra aandacht mag ook uitgaan naar die ongeveer 180 Joodse mannen – dwangarbeiders- die op 3 oktober 1942 vanuit werkkamp De Vecht zijn afgevoerd naar uiteindelijk vooral de vernietigingskampen Sobibor en Auschwitz. Van drie van hen bevat Rondom Dalfsen een portret, om de hele groep als het ware een gezicht te geven. Götz Follender en Marcus Lampetje overleefden de kampen niet. Overleven deed Karl Martin Hess wel, maar vraag niet hoe. Hij heeft voordat hij weer in Nederland aankwam ontzettend veel meegemaakt. Zijn ouders en veel andere familieleden zijn omgebracht. Dat hij het na de oorlog het niet meer goed vinden in Nederland en emigreerde naar de Verenigde Staten is heel begrijpelijk. Pas op latere leeftijd kon hij over zijn kampervaringen praten. Arnold van Dam deelt zijn ervaringen als jonge evacué in Dalfsen.
Wie al die ellende, martelingen, massamoorden tot zich door laat dringen, zal het antwoord op de gestelde vraag, wat oorlog met mensen doet, beamen. Het is goed om daar regelmatig bij stil te staan. Al was het maar één keer per jaar. Als wij thuis vroeger iets niet mochten vergeten zeiden mijn ouders: denkt ‘r umme. Doe dat op 4 mei!
Namens de redactie, Jan Sibelt